พะยอมความหอมแห่งพงไพรจากใต้จรดเหนือ / เดชา ศิริภัทร

พะยอมเป็นพืชที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Shorea roxburghii G. Dom (S.floribwnda Kurz) อยู่ในวงศ์ Dipterocarpaceae เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง-ใหญ่ สูง 15-30 เมตร ลำต้นตรง มีกิ่งเป็นชั้นๆ ทรงพุ่มโปร่ง เรือนยอดเป็นพุ่มกลม กิ่งอ่อนเกลี้ยง เปลือกหุ้มลำต้นสีน้ำตาลหรือเทา เป็นสะเก็ดหนาแตกเป็นร่องตามยาว (มีต่อ)

พะยอมเป็นชื่อเรียกทั่วไปในบริเวณภาคกลาง ภาคเหนือเรียกพะยอมดง เชียงใหม่เรียกกะยอล ภาคอีสานเรียกพะยอม ภารใต้เรียก ยอม น่านเรียกยางหยวก ในทางสมุนไพร แพทย์แผนไทยนำพะยอมมาใช้หลายส่วนเช่น เปลือก ใช้สมานลำไส้ แก้ท้องเดิน, ดอก ใช้ผสมยาแก้ไข้ ยาหอมแก้ลม บำรุงหัวใจ นอกจากนี้ยังนิยมเอาดอกตูมหรือดอกอ่อนไปทำอาหารเช่น (มีต่อ)

ยำหรือผัดกับไข่ เป็นต้น เปลือกพะยอมมีรสฝาด เพราะมีสารแทนนินมากบางแห่งใช้เคี้ยวแทนหมาก ใช้ใส่กระบอกน้ำตาลที่รองจากงวงตาลหรือมะพร้าวแทนสารกันบูด ชันที่ได้จากต้นพะยอมใช้ผสมน้ำมันทาไม้ ยาแนวเรือได้ เนื้อไม้พะยอมเหนียวแข็งแรง ใช้สร้างบ้าน เช่น เสา พื้น ฝา รอด ตง ขื่อ ฯลฯ ไม้หมอนรถไฟ ซี่ล้อเกวียน เรือ ครกกระเดื่อง กระเบื้อง ไม้ เป็นต้น