"ขุนสังขานต์" : ลักษณะเด่นและความสัมพันธ์ทางวัฒนธรรมระหว่างล้านนากับเชียงตุง พวงผกา ธรรมธิ
Call Number: INDEX Material type:
ArticleSubject(s): วัฒนธรรม | ความเป็นอยู่และประเพณีOnline resources: บทความแบับเต็มภาษาอังกฤษ | บทความฉบับเต็มภาษาไทย
In:
อารยธรรมศึกษาโขง-สาละวิน ปีที่ 13 ฉบับที่ 2 (กรกฎาคม-ธันวาคม 2565) หน้า 14-46Summary: ขุนสังขานต์ เป็นสุริยเทพ ซึ่งเป็นบุคลาธิษฐานของพระอาทิตย์ดังตำราโบราณล้านนาชื่อ คัมภีร์สุริยาตร์ ได้กล่าวไว้ คัมภีร์นี้เป็นคัมภีร์ที่อาศัยการโคจรของดวงอาทิตย์เป็นหลักในการคำนวณและกำหนดวันเปลี่ยนศักราชใหม่ คือ เมื่อดวงอาทิตย์เคลื่อนย้ายจากราศีมีนเข้าสู่ราศีเมษเป็นวันแรก หรือประมาณช่วงเวลากลางเดือนเมษายนของทุกปี ดังนั้นกานำเอาขุนสังขานต์มาเป็นบุคลาธิษฐานของดวงอาทิตย์ จึงนับเป็นสัญลักษณ์ที่สำคัญอย่างยิ่งของการก้าวเข้าสู่ปีใหม่เพื่อเป็นสัญญาณให้ชาวล้านนาได้ร่วมฉลองต้อนรับปีใหม่ และทำบุญปล่อยเคราะห์ต่าง ๆ ให้ล่วงพ้นไปกับปีเก่า ขุนสังขานต์ 2559 ทรงด้วยเครื่องอันมีสีดำ สุบกระโจม ต่างกระจอนหู มีแก้วอินทนิลเป็น เครื่องประดับ เนรมิตมือสี่เบื้อง มือขวาบนถือน้ำต้นแก้ว ลุ่มถือดาบสรีกัญไชย มือซ้ายบนถือปืน(หน้าไม้) ลุ่มถือไม้ไต้ นั่งพับพะแนงเชิงมาเหนือหลังนกยูงฅำเสด็จลีลาศจากหนปุพพะไปสู่หนทักขิณะ นางเทวดาชื่อสุรินทะ ถือดอกแก้วอันเป็นดอกไม้นามปี มาอยู่ถ้ารับเอาขุนสังขานต์ไป
ขุนสังขานต์ เป็นสุริยเทพ ซึ่งเป็นบุคลาธิษฐานของพระอาทิตย์ดังตำราโบราณล้านนาชื่อ คัมภีร์สุริยาตร์ ได้กล่าวไว้ คัมภีร์นี้เป็นคัมภีร์ที่อาศัยการโคจรของดวงอาทิตย์เป็นหลักในการคำนวณและกำหนดวันเปลี่ยนศักราชใหม่ คือ เมื่อดวงอาทิตย์เคลื่อนย้ายจากราศีมีนเข้าสู่ราศีเมษเป็นวันแรก หรือประมาณช่วงเวลากลางเดือนเมษายนของทุกปี ดังนั้นกานำเอาขุนสังขานต์มาเป็นบุคลาธิษฐานของดวงอาทิตย์ จึงนับเป็นสัญลักษณ์ที่สำคัญอย่างยิ่งของการก้าวเข้าสู่ปีใหม่เพื่อเป็นสัญญาณให้ชาวล้านนาได้ร่วมฉลองต้อนรับปีใหม่ และทำบุญปล่อยเคราะห์ต่าง ๆ ให้ล่วงพ้นไปกับปีเก่า ขุนสังขานต์ 2559 ทรงด้วยเครื่องอันมีสีดำ สุบกระโจม ต่างกระจอนหู มีแก้วอินทนิลเป็น เครื่องประดับ เนรมิตมือสี่เบื้อง มือขวาบนถือน้ำต้นแก้ว ลุ่มถือดาบสรีกัญไชย มือซ้ายบนถือปืน(หน้าไม้) ลุ่มถือไม้ไต้ นั่งพับพะแนงเชิงมาเหนือหลังนกยูงฅำเสด็จลีลาศจากหนปุพพะไปสู่หนทักขิณะ นางเทวดาชื่อสุรินทะ ถือดอกแก้วอันเป็นดอกไม้นามปี มาอยู่ถ้ารับเอาขุนสังขานต์ไป